Trong mọi hệ thống điện, từ tủ điện dân dụng đến mạng phân phối công nghiệp, thiết bị bảo vệ như MCB (Miniature Circuit Breaker) và MCCB (Molded Case Circuit Breaker) giữ vai trò then chốt trong việc ngắt mạch khi xảy ra quá tải hoặc ngắn mạch.
Tuy nhiên, để các bộ ngắt này hoạt động chính xác và đáng tin cậy, việc kiểm tra – bảo trì định kỳ là yếu tố không thể bỏ qua. Bài viết dưới đây hướng dẫn chi tiết cách kiểm tra và bảo trì MCB, MCCB nhằm đảm bảo an toàn và kéo dài tuổi thọ thiết bị.
Tại sao cần kiểm tra và bảo trì MCB – MCCB?
Kiểm tra thường xuyên không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là biện pháp phòng ngừa rủi ro, giúp hệ thống vận hành ổn định và an toàn hơn.
- Phát hiện sớm hỏng hóc tiềm ẩn: Các bộ ngắt có thể bị lão hóa theo thời gian, lỏng tiếp điểm, cháy xém hoặc giảm khả năng ngắt mạch. Kiểm tra sớm giúp xử lý kịp thời trước khi sự cố lan rộng.
- Duy trì hiệu suất bảo vệ: MCB/MCCB hỏng hoặc giảm độ nhạy có thể khiến mạch không ngắt kịp thời, làm tăng nguy cơ cháy nổ, hỏng thiết bị giá trị cao hoặc gián đoạn sản xuất.
- Tối ưu tuổi thọ thiết bị: Bảo trì đúng cách giúp bộ ngắt vận hành mượt mà, hạn chế hỏng hóc và kéo dài tuổi thọ, từ đó giảm chi phí thay mới.
- Tuân thủ tiêu chuẩn an toàn điện: Các tiêu chuẩn như IEC 60898, IEC 60947 yêu cầu nhiều hạng mục kiểm tra định kỳ đối với thiết bị đóng cắt điện.
Cách kiểm tra MCB và MCCB đúng kỹ thuật
1. Kiểm tra bằng mắt thường
- Quan sát vỏ thiết bị: phát hiện các dấu hiệu nứt, cháy sém, biến dạng hoặc gỉ sét.
- Kiểm tra tình trạng tem nhãn: thông số dòng định mức, điện áp, số cực phải còn rõ ràng để đảm bảo không lắp sai ứng dụng.
2. Kiểm tra cơ học
- Gạt công tắc ON/OFF để kiểm tra độ mượt, độ đàn hồi và độ chắc chắn.
- Đảm bảo thiết bị được gắn đúng trên thanh DIN hoặc bắt vít vững chắc trong tủ điện.
3. Kiểm tra điện
- Dùng đồng hồ Megger đo điện trở cách điện để kiểm tra khả năng cách ly giữa các cực.
- Với MCCB có nút “TEST”, thực hiện chức năng kiểm tra ngắt mạch tự động.
- Kiểm tra dòng tải thực tế để đánh giá tình trạng làm việc của thiết bị.
4. Kiểm tra nhiệt độ
- Dùng camera nhiệt phát hiện các điểm nóng bất thường do tiếp xúc lỏng, quá tải hoặc oxi hóa đầu cực.
- Ghi nhận nhiệt độ theo thời gian để theo dõi xu hướng phát nhiệt.
Cách bảo trì MCB và MCCB an toàn và hiệu quả
1. Vệ sinh thiết bị
- Dùng chổi, khăn khô hoặc khí nén để loại bỏ bụi bẩn và mảnh vụn.
- Không dùng nước hoặc chất tẩy rửa dạng lỏng để tránh ẩm và gây chập mạch.
2. Siết chặt đầu cực
- Kiểm tra toàn bộ vít đầu vào, đầu ra và siết lại theo đúng lực tiêu chuẩn.
- Đặc biệt quan trọng với MCCB do dòng lớn dễ gây phát nhiệt nếu kết nối lỏng.
3. Đánh giá tuổi thọ và số lần tác động
- MCB/MCCB bị tác động (trip) nhiều lần hoặc đã sử dụng trên 8–12 năm nên được xem xét thay thế.
- Với các khu vực quan trọng như nhà máy, xưởng sản xuất, cần thay mới theo lịch để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
4. Lưu nhật ký bảo trì
- Ghi rõ ngày kiểm tra, tình trạng thiết bị, thông số đo, các hạng mục đã bảo trì và đề xuất thay thế.
- Giúp theo dõi lịch sử hoạt động và tối ưu hoá kế hoạch bảo trì định kỳ.
Lưu ý quan trọng khi kiểm tra và bảo trì MCB – MCCB
- Ngắt nguồn hoàn toàn trước khi thao tác.
- Sử dụng PPE đầy đủ: găng tay cách điện, giày bảo hộ, mặt nạ chắn tia hồ quang (nếu làm trong tủ phân phối lớn).
- Không tháo rời thiết bị quá mức nếu không phải kỹ thuật viên có chuyên môn.
- Luôn tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất và tiêu chuẩn kỹ thuật đi kèm.
- Bộ ngắt hư hỏng nặng, cháy nổ, biến dạng phải thay mới ngay, không sửa chữa.
Kết luận
Kiểm tra và bảo trì MCB – MCCB đúng định kỳ là giải pháp hiệu quả nhất để duy trì an toàn điện, tránh sự cố bất ngờ và bảo vệ thiết bị trong toàn bộ hệ thống điện.
Bằng cách thực hiện đúng quy trình và lưu trữ hồ sơ rõ ràng, doanh nghiệp có thể tối ưu vận hành – giảm chi phí – tăng độ tin cậy cho toàn bộ dây chuyền.
Xem bài viết: MCCB và MCB: Sự khác biệt chính và cách chọn phù hợp
